Hàng năm, rất nhiều giải thưởng sách thiếu nhi được trao tặng trên khắp nước Mỹ – quốc gia với rất nhiều tác phẩm kinh điển cho thiếu nhi. Với uy tín của mình, các giải thưởng này là bảo chứng cho chất lượng và giá trị của những tác phẩm đoạt giải, là sự vinh danh cho những cống hiến không ngừng của các tác giả và họa sĩ và là dấu son trong sự nghiệp sáng tác sách thiếu nhi của họ.
Bài viết này sẽ giới thiệu những giải thưởng sách thiếu nhi uy tín và phổ biến nhất được trao tặng hàng năm cho các tác giả, hoạ sĩ xuất sắc nhất.
Newbery Medal – Giải thưởng sách thiếu nhi đầu tiên trên thế giới
Từ năm 1922, hàng năm Huân chương Newbery được Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ (ALA) trao tặng cho một tựa sách thiếu nhi nổi bật nhất được xuất bản vào năm trước đó.
Năm 1921, Frederic G. Melcher nảy ra ý tưởng về Giải thưởng Newbery và đề xuất giải thưởng lên ALA. Giải thưởng được đặt theo tên của John Newbery – Người lập ra nhà xuất bản và tiệm sách đầu tiên dành cho thiếu nhi vào thế kỷ 18 ở Anh. Ý tưởng của Melcher nhanh chóng được đông đảo các thư viện thiếu thi ủng hộ. Đến năm 1922, ALA chính thức thông qua đề xuất của Melcher, giao quyền cho Hiệp hội Dịch vụ Thư viện cho Trẻ em (ALSC – thuộc sự quản lý của ALA) bắt đầu trao tặng Giải thưởng Newbery. Từ đó, Giải thưởng Newbery trở thành giải thưởng sách thiếu nhi đầu tiên trên thế giới.
Tác giả Matt de la Peña và cuốn sách “Trạm dừng cuối ở Phố Chợ” được trao tặng Huân chương Newbery năm 2016.
Hàng năm cứ vào tháng 1, ALSC sẽ lựa chọn và trao Huân chương Newbery cho một tác giả có đóng góp nổi bật nhất đối với nền văn học thiếu nhi của nước Mỹ trong năm trước đó. Bên cạnh đó, 2-5 Giải thưởng Sách Danh dự (Newbery Honor) cũng được trao cho những tác phẩm sách thiếu nhi nổi bật khác lọt vào danh sách bầu chọn. Tất cả những quyển sách này đều được in hình huân chương lên bìa sách.
Melcher nghĩ về ý nghĩa của Huân chương Newbery như sau: “Để khuyến khích công việc sáng tạo trong lĩnh vực sách thiếu nhi. Để nhấn mạnh với công chúng rằng những đóng góp cho văn học thiếu nhi xứng đáng nhận được sự công nhận tương tư với thơ ca, kịch hay tiểu thuyết. Để gửi đến những người thủ thư – những người đã cống hiến trọn đời cho niềm vui đọc sách của trẻ em, một cơ hội thúc đẩy sáng tác trong lĩnh vực này”.
Sách được trao tặng Huân chương Newbery đã xuất bản ở Việt Nam:
1. Charlotte và Wilbur, tác giả E. B. White (Nhã Nam phát hành)
2. Người bạn bí ẩn, tác giả Rebecca Stead (NXB Trẻ)
3. Trạm dừng cuối ở Phố Chợ, tác giả Matt de la Peña (Crabit Kidbooks phát hành)
4. Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên, tác giả Laura Ingalls Wilder (Sách Danh dự Newbery) (NXB Kim Đồng)
5. Mẹ Frisby và gia đình chuột, tác giả Robert C. O’Brien (NXB Hội Nhà Văn)
6. Hòn đảo cá heo xanh, tác giả Scott O’ Dell (NXB Trẻ)
7. Người truyền ký ức, tác giả Lois Lowry (Nhã Nam phát hành)
Caldecott Medal – Vinh danh những hoạ sĩ minh hoạ tài năng
Huân chương Caldecott được trao tặng từ năm 1938, sau sự ra đời của Huân chương Newbery, bởi Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ (ALA).
Nhiều người cho rằng các họa sĩ minh họa sách thiếu nhi có đóng góp tương đương với các tác giả, vì vậy họ xứng đáng được vinh danh và công nhận như các tác giả. Đó là lý do mà vào năm 1937, Frederic G. Melcher đề xuất trao tặng một huân chương hàng năm thứ hai, dành riêng cho các họa sĩ có tác phẩm sách tranh nổi bật nhất trong năm. Tên huân chương được đặt theo tên họa sĩ minh họa người Anh sống ở thế kỷ 19 – Randolph J. Caldecott. Caldecott được xem là “ông tổ” của nghề sách tranh, một trong những họa sĩ minh họa vĩ đại có tầm ảnh hưởng nhất trong nền văn học thiếu nhi từ thế kỷ 19 đến nay.
Hoạ sĩ minh họa Christian Robinson, một trong số ít các hoạ sĩ trẻ tài năng nhận được cùng lúc
Giải sách danh dự Caldecott và Giải thưởng sách Coretta Scott King cho tác phẩm “Trạm dừng cuối ở Phố Chợ”.
Ban đầu, một tác phẩm không được cùng lúc nhận cả hai Huân chương Newbery và Huân chương Caldecott. Nhưng từ năm 1977, ALSC chấp nhận việc một tác phẩm có thể nhận được hai huân chương, với hai hội đồng chấm giải riêng biệt để đảm bảo tính khách quan.
Tương tự như Huân chương Newbery, ngoài huân chương được trao cho họa sĩ có đóng góp nổi bật nhất, Caldecott cũng có từ 2-5 Giải thưởng Sách Danh dự dành cho các họa sĩ minh họa khác trong danh sách bầu chọn. Hình huân chương cũng được in lên bìa của tất cả các quyển sách đoạt giải.
Sách thiếu nhi được trao Giải thưởng Caldecott đã xuất bản tại Việt Nam:
1. Ở nơi quỷ sứ giặc non, tác giả Maurice Sendak (Nhã Nam phát hành)
2. Bộ Olivia, tác giả Ian Falconer (Crabit Kidbooks phát hành)
3. Đừng để Bồ Câu lái xe buýt, tác giả Mo Willems (Nhã Nam phát hành)
4. Bò đánh máy, tác giả Doreen Cronin, hoạ sĩ minh hoạ Betsy Lewin (Nhã Nam phát hành)
5. Tàu Tốc hành Bắc cực, tác giả Chris van Allsburg (Nhã Nam phát hành)
6. Trạm dừng cuối ở cuối Phố Chợ, tác giả Matt de la Peña và hoạ sĩ minh họa Christian Robinson (Crabit Kidbooks phát hành)
7. Ai cũng nhìn thấy chú mèo, tác giả Brendan Wenzel (Quảng Văn phát hành)
Coretta Scott King Book Awards – Tôn vinh giá trị nhân văn của sự đa dạng
Giải thưởng sách Coretta Scott King do Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ thành lập năm 1969. Giải thưởng đầu tiên được trao cho tác giả Lillie Patterson vào năm 1970, với cuốn tự truyện mang tên Martin Luther King, Jr.: Man of Peace (Garrard).
Giải thưởng hàng năm này dành cho các tác giả và hoạ sĩ minh hoạ người Mỹ gốc Phi có đóng góp nổi bật trong việc nâng cao hiểu biết sâu sắc về nền văn hóa Mỹ – Phi và các giá trị nhân văn phổ quát qua các tác phẩm sách thiếu nhi của họ. Giải thưởng được đặt tên Coretta Scott King vì muốn tri ân sự nghiệp và cuộc đời của mục sư người Mỹ gốc Phi Martin Luther King, Jr. và vợ của ông – Coretta Scott King, vì sự dũng cảm và quyết tâm của bà dành cho sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình. Với tác phẩm Trạm dừng cuối ở Phố Chợ, họa sĩ minh họa người Mỹ gốc Phi Christian Robinson nhận được đồng thời Giải thưởng Coretta Scott King và Sách Danh dự Caldecott năm 2016.
Có rất nhiều giải thưởng sách thiếu nhi khác được trao tặng ở nước Mỹ hàng năm như Children’s Choice Awards, Theodor Seuss Geisel Award, Pura Belpré Award, Jefferson Cup Award…
